Башланув
«Теврат» серлевасы
Мукъаддес Китапнынъ биринджи беш китапларына аит. Бу китаплар еудийлерде башта «
Къанун» манасыны ташыгъан Тора (Теврат) я да Мусанынъ Китабы деп адлангъан бир китапны теркип эте эдилер. Бу китапларда
Исраиль халкъы пейда олгъаны ве
Алла оларгъа
васиет бергени акъкъында икяе этиле. Къадимий
еудийлерде Мусанынъ бу бирлешкен эсерининъ беш болюги эр болюкнинъ башында кельген сёзлернен адлана эди. Амма сонъундан Мусанынъ эр китабы озь мундериджесине коре адланды: Башланув, Чыкъыш, Левийлилер, Сайылар ве Къануннынъ текрары.
Мукъаддес Китапнынъ энъ биринджи китабы
къадимий еудий тилинде «Башта» деп адлана, бизим тилимизде исе – «Башланув».
Бу китапнынъ биринджи он бир бабы – бутюн дюньянынъ тарихына кириштир.
Алла бу дюньяны ве адамны яратты, амма адам Алланен берабер яшамагъа истемеди, озь ёлуны озю сайлады. Шунынъ ичюн инсаниетнинъ тарихы энъ башындан джинаетлерге ойле толу олды ки, Алла инсаниетни къырып ташламагъа истеди. Ялынъыз инсафлы Нухнынъ къорантасы къала, ондан да янъы адам несили асыл ола.
12-нджи бабдан башлап, Алла сайлагъан адамлар акъкъында икяе башлай. Оларнынъ ярдымынен Алла инсаниетке
къуртулышкъа алып баргъан ёлны ачмагъа истеди.
Еудий халкъынынъ несиль башлыкълары олгъан
Ибраим, Исхакъ,
Якъуп ве онынъ он эки огълу акъкъындаки икяеде биз Алланынъ Озь халкъына берген ваделерини тапамыз: эвлятлары чокъ сайылы оладжакъ, олар Алла ваде эткен топракъта ерлешеджеклер ве бутюн инсаниетке акъикъатны ачаджакълар. Олар мукеммель адамлар дегиль эдилер – олар гунакяр олып, чокъ етишмемезликлерге малик олдылар. Амма, онъа бакъмадан, Алланынъ чагъырувына иман иле джевап берип, Онынъ эмирлерине бойсундылар.
Алла дюньяны алты кунь ичинде ярата (1–2 б.). Биринджи адамлар, Адем ве Ава, гуна къазанып, Эдем багъчасыны терк этмеге меджбурлар (3 б.). Хаин Хабильни ольдюре. Адамлар ер юзюнде даркъалалар (4–5 б.).
Нух сандыкъ къура. Алла ер юзюни бутюн дюнья сув ташкъынынен джезалай. Нух озь къорантасынен ве чешит тюрлю айванларнен сандыкъта джанларыны къуртара (6–8 б.). Алла Нух ве онынъ эвлятларына
васиет бере (9–10 б.).
Вавилон къуллесининъ къурулувы. Тиллернинъ болюнюви ве адамларнынъ бундан сонъ ер юзюнде ерлешюви (11 б.). Алла Ибрамны Ханаан топрагъына чагъыра, эвлятларыны ве оларнынъ вастасынен ер юзюндеки бутюн адамларгъа берекетли багъышламагъа сёз бере (12 б.). Лут ве Ибрам (13 б.). Ибрамнынъ
Мелкиседекнен корюшюви (14 б.). Алла Ибрамгъа васиет бере (15 б.). Исмаил – Ибрамнынъ Хагъардан олгъан огълу (16 б.). Сюннет – васиетнинъ
бельгиси. Алла Ибраимге онынъ
Сареден огълу оладжагъына сёз бере (17 б.). Ибраимнинъ учь акъайнен корюшюви. Содом ве Гомора (18–19 б.). Саре ичюн олгъан Ибраим ве Авимелекнинъ давасы (20 б.). Ибраимнинъ огълу Исхакънынъ догъулувы. Алла, Ибраим озь огълуны къурбан чалсын деп, онъа риджа эте (21–22 б.). Саренинъ олюми (23 б.). Исхакъ Рефикъагъа эвлене (24 б.). Ибраимнинъ эвлятлары. Исав ве Якъуп (ангисини Алла
Исраиль деп адландыра) – Исхакънынъ огъуллары. Исав озюнинъ биринджи догъгъан акъкъыны Якъупкъа сата (25 б.). Рефикъа ичюн олгъан Исхакъ ве Авимелекнинъ давасы (26 б.). Якъуп ялан ёлунен бабасы Исхакънынъ багъышлавыны ала (27 б.). Якъуп ве онынъ эки апайы: Рахель ве Леа. Якъупнынъ он эки огълу – Исраильнинъ он эки къабилесининъ башлыкълары (28–30 б.). Якъуп Лаванны къалдырып, Ханаангъа къайта. Якъупнынъ агъасы Исавнен корюшюви (31–33 б.). Дина – Якъупнынъ къызы (34 б.). Алла Якъупны багъышлай (35 б.). Исавнынъ эвлятлары (36 б.). Якъупнынъ огъуллары озь къардашыны Юсуфны къуллукъкъа саталар (37 б.). Юсуфнынъ агъасы Ехуда (38 б.). Юсуф
Мысырда. Юсуф Потифаргъа хызмет эте. Юсуфны апске алалар. Юсуф эсирлернинъ ве фыравуннынъ тюшлерини тарифлей (39–41 б.). Бутюн ер юзюнде ачлыкъ. Юсуфнынъ агъалары Мысыргъа отьмек алмакъ ичюн келелер. Якъупнынъ къорантасы Мысыргъа коче (42–48 б.). Якъуп озь огъулларыны багъышлай. Якъупнынъ олюми (49–50 б.).